Khái niệm, các đặc điểm (dấu hiệu), phân loại và bản chất pháp lý của các biện pháp tha miễn trong luật hình sự Việt Nam

LÊ CẢM
TSKH, Q. Chủ nhiệm Khoa, Trưởng Bộ môn Tư pháp hình sự, Khoa Luật thuộc ĐHQG Hà Nội

I. Cách đặt vấn đề

1. Vừa qua với lần pháp điển hóa thứ hai luật hình sự Việt Nam, ở một chừng mức nhất định, nhà làm luật nước ta đã điều chỉnh lại về mặt lập pháp và ghi nhận nhiều biện pháp tha miễn (BPTM) trong BLHS năm 1999 hiện hành. Chính vì vậy, trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền (NNPQ) việc nghiên cứu khái niệm BPTM, các đặc điểm (dấu hiệu), phân loại và bản chất pháp lý của các BPTM trong luật hình sự Việt Nam có ý nghĩa xã hội – pháp lý quan trọng, cũng như ý nghĩa khoa học – thực tiễn cấp bách trên các bình diện dưới đây:

Một là, về mặt lập pháp – bên cạnh các trường hợp (tình tiết) loại trừ tính chất tội phạm của hành vi, thì các BPTM trong luật hình sự góp phần thể hiện rõ nét nguyên tắc nhân đạo của chính sách hình sự nói chung và của luật hình sự nói riêng, đồng thời còn cho phép khẳng định trình độ văn hóa pháp lý của nhà làm luật, cũng như mức độ pháp chế, dân chủ và bảo đảm các quyền con người bằng PLHS trong một quốc gia khi chúng (các BPTM đó) được quy định nhiều hay ít, chặt chẽ hay tùy tiện.