Cơ chế giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo Luật Hình sự Việt Nam

Trân Thị Quang Vinh
Khoa Luật hình sự, ĐH Luật Tp. HCM

Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự (TNHS) là những tình tiết có ý nghĩa đối với việc giảm nhẹ TNHS cho người phạm tội. Để quy định và áp dụng đúng các tình tiết giảm nhẹ TNHS, cần thiết phải làm rõ các tiêu chí xác định chúng trên cơ sở làm sáng tỏ cơ chế giảm nhẹ TNHS. Cơ chế giảm nhẹ TNHS được thể hiện thông qua các khía cạnh sau:

Thứ nhất, các tình tiết giảm nhẹ TNHS là các tình tiết có ý nghĩa làm giảm đi mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội1. Cơ sở giảm nhẹ TNHS trong trường hợp này xuất phát từ một nguyên tắc quan trọng của luật Hình sự là đảm bảo sự tương xứng giữa tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm được thực hiện với mức độ TNHS. Như Mác đã nhận định, phải “làm cho sự trừng phạt trở thành hậu quả thực tế của việc phạm tội. Dưới con mắt của kẻ phạm tội, sự trừng phạt phải là kết quả tất yếu của hành vi của chính người đó, do đó phải là hành vi của chính người đó. Giới hạn hành vi của y phải là giới hạn của sự trừng phạt”2. Điều đó có nghĩa là tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội là thước đo mức độ TNHS. Do vậy, những tình tiết làm giảm mức độ TNHS phải là những tình tiết có ý nghĩa làm giảm đi mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội. Đây là những tình tiết có liên quan đến mặt khách quan và mặt chủ quan của tội phạm, đến nhân thân người phạm tội mà sự hiện diện của chúng có ý nghĩa làm giảm đi mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội.